De koude rillingen lopen over mijn rug bij spelprogramma’s als Expeditie Robinson, Wie is de Mol en De verraders. De winnaars leveren heus prestaties maar bemachtigen de titel omdat ze het beste zijn in manipuleren, liegen, verbergen, bedriegen, opportunistische bondjes sluiten en stoken. Persoonlijke eigenschappen en kwaliteiten die ik in de gemiddelde vacature vereisten nooit omschreven zie.

Heel Nederland juicht voor hen en hangt aan hun lippen als ze in talkshows uit de doeken doen hoe ze het hebben geflikt. Lichamelijk voel ik weerstand bij deze types opkomen. Die weerstand is mijn ‘haaien-bullshit-pas-op-radar’ in full mode en na deze intuïtieve tool vele malen genegeerd te hebben met alle pijnlijke gevolgen van dien, luister ik er voortaan heel goed naar.

Mijn ogen gingen open bij de reclamecampagne van Ikea: ‘Iedereen Slim’. Daarin is te zien hoe twee kinderen een wedstrijdje zaklopen. De ene deelnemer knipt de onderkant uit de zak en is daardoor natuurlijk als eerste over de finish. Hij heeft met een zak gelopen, zoveel is waar maar wint omdat hij valsspeelt. Dat manipuleren wordt bejubeld en bewonderd als slim zijn. Dat is toch twisted? Hij is misschien wel slim, maar zeker ook een absolute eikel. En dat andere jongetje? De verliezer. Twijfelt hij nu aan zichzelf en zijn kunnen? Is zijn vertrouwen geschaad? Voelt hij of weet hij dat hij gewoon bedonderd is?

Even de moraalridder uithangen hoor, maar wat voor zaadjes plant dit in de breinen van de mensen die kijken en het allemaal opslaan in hun onbewuste? ‘Hij lapt de regels aan zijn laars, dat is slim. Hij is niet eerlijk maar wel slim.’
Slim zijn heeft voor mij een negatieve bijsmaak gekregen. Sinds ik erop ben gaan letten gaat slim zijn heel vaak gepaard met negatieve gevolgen. Meestal voor een ander dan de slimmerd. Slim zijn geeft beperkt resultaat, voor een kleine groep of slechts een individu op de korte termijn.

Sywert van der Lienden, bekend van die lucratieve mondkapjesdeal, is daarvan een goed voorbeeld. Hij is slim te noemen maar boekt resultaat op de korte termijn. Voor hemzelf en een paar handlangers heeft hij een bom duiten weten te ‘verdienen’, anderen zijn ernstig benadeeld. Ik vraag me af of zijn geweten aan hem knaagt. En of ikzelf ook scrupules, moraal en mijn ziel opzij zou kunnen zetten voor een miljoenenwinst die ervoor zorgt dat ik de rest van mijn leven nooit meer zorgen over financiën hoef te maken en nu kan doen wat ik wil, waar ik wil en met wie ik wil. Ik geef toe, het is een verleidelijke gedachte.

Bij elke beslissing die je maakt in je leven, voor je bedrijf, in je persoonlijke situatie zou je jezelf af kunnen vragen. Is dit slim wat ik doe? En voor wie of wat in het grote plaatje heeft dit gevolgen op korte of lange termijn. Durf te reflecteren en verantwoordelijkheid te nemen. Constructieve, positieve resultaten op de lange termijn, voor een grote groep mensen en onze aarde worden niet bereikt door slim te handelen maar door wijs te zijn.

Je bent vast al slim genoeg, ik wens je veel wijsheid.

Column Meubel+ slim Wijs mei 22

Op commando voor uitgeverij Sanders Media, gepubliceerd in vakmagazine Meubel+